Κύτταρο ὀνομάζεται ἡ μικρότερη δομική μονάδα τῆς ζώσης ὕλης, πού μπορεῖ νά ὑπάρχει ὡς πλήρης ὀργανισμός (αὐξάνεται καί ἀναπαράγεται). Στό κέντρο κάθε κυττάρου, στόν πυρῆνα, εὑρίσκεται ἡ χημική ἔνωση δεσοξυριβοζονουκλεϊνικό ὀξύ (DNA), ἡ ὁποία ἐλέγχει καί συντονίζει ὅλες τίς κυτταρικές λειτουργίες μέσῳ σημάτων πού στέλνει σέ ὅλα τά ὄργανα τοῦ κυττάρου.
Τό DNA ἔχει τήν μορφή μιᾶς διπλῆς ἁλυσίδας, οἱ «κρίκοι» τῆς ὁποίας ὀνομάζονται νουκλεοτίδια (A,T,C,G). Τά νουκλεοτίδια τῶν δύο ἀλυσίδων τοῦ DNA συνδέονται μέ χημικούς δεσμούς μεταξύ τους (ἡ ἀντιστοιχία εἶναι πάντοτε A-T καί C-G) μέ ἀποτέλεσμα τήν γνωστή, διπλῆ ἕλικα τοῦ DNA. Ἡ σειρά μέ τήν ὁποῖα διατάσσονται τά νουκλεοτίδια στήν ἀλυσίδα τοῦ DNA συνιστᾶ ἕναν κώδικα μέ τόν ὁποῖο τό DNA ἀποθηκεύει πληροφορίες (γενετικός κώδικας). Οἱ πληροφορίες ταξινομοῦνται σέ περιοχές πού ὀνομάζονται γονίδιαˑ κάθε γονίδιο ἀντιστοιχεῖ σέ μία ἰδιαίτερη κυτταρική λειτουργία. Τό μόριο τοῦ DNA εἶναι χωρισμένο σέ 46 ξεχωριστά τεμάχια πού ὀνομάζονται χρωμοσώματα.
Τά χρωμοσώματα διατάσσονται ἀνά ζεύγη (1 ἔως 23), πού ὀνομάζονται ὁμόλογα διότι τό κάθε χρωμόσωμα ἑνός ζεύγους περιέχει τά ἴδια γονίδια μέ τό ἄλλο. Αὐτό σημαίνει ὅτι σέ ἕνα κύτταρο ὑπάρχουν δύο γονίδια πού «ἐλέγχουν» τήν κάθε κυτταρική λειτουργία. Τά γονίδια γιά ἕνα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό εὑρίσκονται πάντοτε στήν ἴδια θέση τοῦ ἴδιου χρωμοσώματος (γιά παράδειγμα, τά γονίδια πού ἐλέγχουν τό χρῶμα τῶν ματιῶν ἐντοπίζονται στήν ἴδια θέση τοῦ χρωμοσώματος 1 σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους).
Ὅταν ἕνα κύτταρο (μητρικό) φθάνει στό τέλος τῆς ζωῆς του, διαιρεῖται σέ δύο νέα κύτταρα (θυγατρικά) μέ μία διαδικασία πού ὀνομάζεται κυτταρικός κύκλος (στάδια G1, S, G2, M). Κατά τήν διάρκεια τῆς ζωῆς μας γίνονται τρισεκατομμύρια κυτταρικές διαιρέσεις, πού ἀπαιτοῦνται γιά τήν συνεχῆ κατασκευή καί ἐπισκευή τοῦ ὀργανισμοῦ, π.χ. τά κύτταρα τοῦ ἐπιθηλίου τοῦ ἐντέρου άνανεώνονται κάθε πέντε ἡμέρες, τοῦ ἐπιθηλίου τῆς μήτρας κάθε μῆνα καί τοῦ ἐπιθηλίου τῶν πνευμόνων κάθε 6 μῆνες. Κατά τά τρία πρῶτα στάδια τοῦ κυτταρικοῦ κύκλου, τό ἀρχικό κύτταρο διπλασιάζει τό γενετικό του ὑλικό ἔτσι ὥστε τά θυγατρικά κύτταρα νά ἔχουν, μετά τήν διαίρεση, τήν ἴδια ποσότητα DNA μέ τό μητρικό. Κατά τόν διπλασιασμό τοῦ DNA εἶναι δυνατόν νά γίνει λάθος στήν σειρά μέ τήν ὁποίαν εἶναι τοποθετημένα τά νουκλεοτίδια σέ ἕνα γονίδιο, ἤ νά συμβεῖ ἀντικατάσταση ἑνός νουκλεοτιδίου ἀπό ἕνα ἄλλο (μετάλλαξη). Ἡ μετάλλαξη ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τήν ἀλλοίωση τοῦ φυσιολογικοῦ σήματος τοῦ γονιδίου αὐτοῦ μέ συνέπεια πιθανή διαταραχή στήν ἀντίστοιχη κυτταρική λειτουργία.
Τά ὑγιῆ κύτταρα προσπαθοῦν νά ἐπιδιορθώσουν αὐτά τά λάθη μέ εἰδικούς μηχανισμούςˑ ἄν ἡ ἐπιδιόρθωση τοῦ DNA εἶναι ἀδύνατη τό κύτταρο ὁδηγεῖται, εἴτε σέ διακοπή τοῦ κυτταρικοῦ κύκλου, εἴτε σέ κυτταρικό θάνατο (ἀπόπτωση). Παρά τήν γονιδιακή βλάβη, εἶναι δυνατόν μερικές φορές τό μητρικό κύτταρο νά προχωρήσει στήν κυτταρική διαίρεση (φάση Μ), μέ ἀποτέλεσμα τά θυγατρικά κύτταρα νά φέρουν μεταλλαγμένα γονίδια. Ἄν μέ τήν μετάλλαξη αὐξηθεῖ ὁ ρυθμός ἀναπαραγωγῆς τοῦ κυττάρου, τά θυγατρικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται μέ ρυθμό ταχύτερο ἀπό τά γειτονικά τους φυσιολογικά. Τά κύτταρα αὐτά καλοῦνται νεοπλασματικά καί κατά τά ἀρχικά στάδια δημιουργοῦν ὄγκους πού παραμένουν περιωρισμένοι μέσα στά ὅρια τοῦ ἱστοῦ ἀπό τόν ὁποῖο προέρχονται (καλοήθεις ὄγκοι).
Μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου, καθώς προστίθενται νέες ἀνεξάρτητες μεταλλάξεις, τά νεοπλασματικά κύτταρα ἀποκτοῦν περισσότερες ἱκανότητες καί μποροῦν νά μετατραποῦν σέ καρκινικάˑ τά καρκινικά κύτταρα σχηματίζουν ὄγκους οἱ ὁποῖοι ἀποφεύγουν τό ἀμυντικό σύστημα τοῦ ὀργανισμοῦ καί λειτουργοῦν αὐτόνομα (κακοήθεις ὄγκοι). Καθώς οἱ κακοήθεις ὄγκοι αὐξάνονται σέ μέγεθος, προκαλοῦν τήν δημιουργία νέων ἀγγείων πού εἶναι ἀπαραίτητα γιά τήν θρέψη τους (νεο-ἀγγειογένεση). Σέ πιό προχωρημένη φάση τῆς νόσου, κύτταρα ἀπό τούς ὄγκους αὐτούς εἶναι δυνατόν νά διηθήσουν (εἰσχωρήσουν σέ) αἱμοφόρα ἤ λεμφοφόρα ἀγγεῖα, νά μεταφερθοῦν σέ ἄλλα ὄργανα τοῦ σώματος καί, ἀφοῦ ἐγκατασταθοῦν ἐκεῖ, νά προκαλέσουν τήν γένεση νέων ὄγκων (μετάσταση).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου